Quan hệ đồng minh “bẩm sinh” tại châu Á

Châu Giang theo Project Syndicate

Vào lúc mà sự nổi lên về kinh tế, ngoại giao và quân sự của Trung Quốc đang gây ra tình trạng bất cân bằng về quyền lực tại châu Á, chuyến thăm Ấn Độ cuối năm qua của Thủ tướng Nhật Bản Yoshihiko Noda đã củng cố một quan hệ phát triển rất nhanh giữa hai đồng minh “bẩm sinh” này. Hiện, nhiệm vụ của Nhật Bản và Ấn Độ là thêm vào quan hệ giữa họ một nội dung chiến lược.

Sự cân bằng quyền lực mới nổi tại châu Á sẽ được xác định chủ yếu bởi các sự kiện tại Đông Á và Ấn Độ Dương. Thực vậy, Nhật Bản và Ấn Độ đóng một vai trò quan trọng trong việc gìn giữ ổn định và bảo vệ các hải trình quan trọng trong khu vực rộng lớn hơn, là Ấn Độ - Thái Bình Dương - khu vực được xác định không chỉ bởi sự cộng gộp giữa hai đại dương mà còn bởi tầm quan trọng của nó trong thương mại thế giới và nguồn cung năng lượng.

Các nền kinh tế đang bùng nổ ở châu Á đều nằm ở ven biển, vì vậy các nền dân chủ biển như Ấn Độ và Nhật Bản phải phối hợp với nhau giúp xây dựng một trật tự ổn định, tự do và dựa trên nguyên tắc tại châu Á. Như Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh đã phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) tại Bali hồi tháng 11/2011, sự nổi lên liên tục của châu Á không được đảm bảo một cách đương nhiên, mà "phụ thuộc vào diễn biến của một kiến trúc hợp tác".

Nhật Bản và Ấn Độ - vốn là các quốc gia nghèo năng lượng và phụ thuộc rất lớn vào nguồn dầu nhập khẩu từ vùng Vịnh Persic - đặc biệt quan tâm tới các nỗ lực giao thương nhằm kiểm soát các nguồn cung năng lượng và các tuyến đường vận tải năng lượng. Vì vậy, duy trì một khu vực biển hòa bình và hợp pháp, bao gồm tự do hàng hải, là rất quan trọng để đảm bảo an ninh và phát triển kinh tế. Đó là lý do tại sao họ đã nhất trí bắt đầu tiến hành các cuộc tập trận không quân và hải quân từ năm 2012 - một dấu hiệu cho thấy sự thay đổi từ chỗ nhấn mạnh các giá trị chung tới tìm cách bảo vệ các lợi ích chung.

Thực vậy, bất chấp những rắc rối chính trị và các bê bối trong nước, Ấn Độ và Nhật Bản vẫn có quan hệ song phương phát triển nhanh nhất tại châu Á ngày nay. Từ khi họ thiết lập "quan hệ đối tác chiến lược và toàn diện" năm 2006, cam kết chính trị và kinh tế giữa hai nước này đã ngày càng sâu sắc hơn.

Sự tương đồng ngày càng lớn giữa các lợi ích chiến lược đã dẫn tới sự ra đời của Tuyên bố chung năm 2008 về Hợp tác An ninh, một hòn đá tảng có ý nghĩa lớn trong việc xây dựng một trật tự châu Á ổn định, trong đó các nhóm quốc gia kết nối với nhau bởi các lợi ích chung đóng vai trò quan trọng đảm bảo thế cân bằng khi những thay đổi quyền lực hiện nay đặt ra ra nhiều thách thức về an ninh.

Tuyên bố chung đã lập khuôn khổ cho thỏa thuận hợp tác quốc phòng năm 2007 giữa Nhật Bản với Australia - nước duy nhất ngoài Mỹ mà Nhật Bản ký thỏa thuận hợp tác an ninh. Trong khi đó, tuyên bố an ninh Nhật - Ấn đã sinh ra một thỏa thuận tương tự giữa Ấn Độ và Australia vào năm 2009.

Một thỏa thuận tự do thương mại giữa Nhật Bản và Ấn Độ, được biết đến với cái tên Thỏa thuận Đối tác Kinh tế Toàn diện (CEPA), cũng đã có hiệu lực từ tháng 8/2011. Và đáp lại việc Trung Quốc lợi dụng vị trí độc quyền sản xuất đất hiếm của mình để trừng phạt, cắt giảm xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản cuối năm 2010, Nhật Bản và Ấn Độ đã nhất trí cùng khai thác đất hiếm, loại nguyên liệu có vai trò sống còn đối với một loạt các công nghệ năng lượng xanh và các ứng dụng quân sự.

Ngày nay, mức độ và tần suất của cam kết song phương chính thức rất đặc biệt. Chuyến thăm New Delhi của ông Noda là một phần của cam kết tổ chức một hội nghị thượng đỉnh thường niên giữa hai Thủ tướng. Ngoài ra, Nhật Bản và Ấn Độ hiện đang tiến hành các cuộc đối thoại thường niên cấp Bộ trưởng gồm: một cuộc đối thoại chiến lược giữa các Ngoại trưởng, một cuộc đối thoại an ninh giữa các Bộ trưởng Quốc phòng; một cuộc đối thoại chính sách giữa Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ và Bộ trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản; và nhiều cuộc đối thoại cấp Bộ trưởng khác về năng lượng và kinh tế.

Nhật Bản, Ấn Độ và Mỹ cũng đã tiến hành một cuộc đối thoại chiến lược ba bên tại Washington ngày 19/12/2011. Việc kéo Mỹ vào bàn đàm phán chỉ càng thúc đẩy hợp tác Nhật - Ấn. Như Ngoại trưởng Nhật Bản Koichiro Gemba gần đây đã nói, "Nhật Bản và Mỹ sẽ làm sâu sắc thêm một quan hệ chiến lược với Ấn Độ" và cuộc đối thoại ba bên là "một bằng chứng điển hình cho sự phối hợp" giữa ba nền dân chủ hàng đầu châu Á - Thái Bình Dương. Sự hợp tác đó sẽ trở thành bốn bên, bao gồm cả Australia.

Nhật Bản và Ấn Độ cần củng cố quan hệ hợp tác chiến lược còn non trẻ của mình bằng việc dựa trên hai ý tưởng, cả hai đề cần một sự thay đổi khéo léo trong cách nghĩ và chính sách của Nhật Bản. Một là phải tạo khả năng thao tác kết hợp tổng thể giữa lực lượng hải quân tinh nhuệ của họ để khi kết hợp với các lực lượng hải quân bạn hữu có thể đảm bảo hòa bình và ổn định tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Như cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe từng nói trong một phát biểu gần đây ở New Delhi, mục đích sẽ là "sớm hay muộn, Hải quan Nhật Bản và Ấn Độ kết hợp nhuần nhuyễn với nhau". Gần đây, Nhật Bản mới chỉ phối hợp tốt với các lực lượng của Mỹ.

Ý tưởng thứ hai là cùng phát triển các hệ thống phòng thủ. Ấn Độ và Nhật Bản có sự hợp tác về phòng thủ tên lửa lần lượt với Israel và Mỹ. Không có lý gì mà họ không kết hợp với nhau trong một hệ thống phòng thủ tên lửa và các công nghệ khác vì an ninh chung. Hợp tác phòng thủ giữa họ nên mang tính toàn diện chứ không chỉ giới hạn ở đối thoại chiến lược, hợp tác biển, và các cuộc tập trận hải quân không thường xuyên.

Không có điều khoản cấm xuất khẩu vũ khí trong Hiến pháp Nhật Bản, mà đó chỉ là một quyết định của chính phủ lâu nay, quy định này đã được nới lỏng. Trên thực tế, quyết định ban đầu liên quan đến vũ khí, không phải công nghệ.

Các quan hệ đối tác kinh tế ổn định nhất trên thế giới, bao gồm cộng đồng Đại Tây Dương và đối tác Nhật - Mỹ, đã được xây dựng trên cơ sở hợp tác an ninh. Các quan hệ kinh tế thiếu nền tảng đối tác chiến lược có xu hướng ít ổn định hơn và thậm chí rất bấp bênh, như quan hệ kinh tế mà Nhật Bản và Ấn Độ có với Trung Quốc. Thông qua hợp tác chiến lược chặt chẽ, Nhật Bản và Ấn Độ sẽ dẫn đầu nỗ lực xây dựng khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương hòa bình, tự do, thịnh vượng và ổn định./.
http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/