Cuộc đời đẹp làm sao: Tạp chí lừng danh Nature tát một cú trời giáng vào mặt các học giả Trung Quốc về vụ đường lưỡi bò lấp liếm

TS Lê Văn Út

(ĐH Oulu, Phần Lan)

Như đã nêu, bằng vũ khí khoa học, các học giả Việt đã phản đối quyết liệt đường lưỡi bò phi pháp mà TQ đang cố tình áp đặt trên biển Đông, chiếm hơn 80% diện tích khu vực này. Việc làm này đã xâm phạm nghiêm trọng vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam và các nước trong khu vực.

TQ đã thực hiện nhiều thủ đoạn tuyên truyền kiểu “mưa dầm thấm lâu” để ru ngủ thế giới rằng vùng biển nằm trong đường lưỡi bò phi pháp là của họ. Một trong các thủ đoạn đó là thủ đoạn nhồi sọ và ép buộc các nhà khoa học đáng thương của họ phải thực hiện hành vi phản khoa học: khi công bố các bài báo khoa học có dính tới bản đồ TQ thì phải nhét cái đường lưỡi bò phi pháp vào. Dẫu biết đây là việc làm phản khoa học, nhưng các nhà khoa học đáng thương của họ không biết phải làm sao nên đã nhắm mắt làm liều, vì nếu không thực hiện thủ đoạn phản khoa học của lãnh đạo TQ thì cuộc sống của họ sẽ bị đe dọa về mọi mặt. Chính vì thế mà trong thời gian gần đây, nhiều bài báo khoa học từ TQ trên các tạp chí khoa học quốc tế đã xuất hiện bản đồ TQ với cái đường lưỡi bò phi pháp.

Với tình yêu non sông sâu nặng, với tình thần “có gì đánh đó”, những người con đất Việt ở khắp nơi trên thế giới đã không làm ngơ trước hành động (gián tiếp) xâm lược của TQ đối với biển đảo thiêng liêng của tổ quốc. Giới tri thức Việt đã tập hợp viết thư phản đối các tạp chí khoa học có đăng bài của các tác giả TQ có bản đồ TQ với cái lưỡi bò phi pháp.

Đây có thể nói là một quá trình gian nan. Ngay cả các ban biên tập các tạp chí khi nhận được thư phản đối từ các tri thức Việt, họ cũng không hiểu “chuyện gì đã xảy ra”. Vài biên tập viên của các tạp chí còn “tố” ngược lại các học giả Việt: các anh nói chuyện chính trị, chúng tôi không bàn chính trị! Một biên tập viên người Canada của tạp chí Climate Change đã sỉ nhục khéo tôi vì tôi đã “tố cáo” họ liên tiếp 2 lần.

Tuy nhiên, quá trình đấu tranh của các tri thức Việt cũng đã có nhiều kết quả thú vị. Hai kết quả quan trọng bước đầu là:

Tổng biên tập tạp chí Waste Management, TS. Raffaello Cossu – giáo sư ĐH Padova – một thành phố cổ kính của nước Ý, đã nhận thức được việc đăng bản đồ TQ có đường lưỡi bò là một sai lầm và ông đã quyết định: sẽ cho đăng bài đính chính.
Trong thư phản hồi cho tổng biên tập tạp chí Climate Change, Xuemei Shao thuộc Viện khoa học địa lý và tài nguyên thiên nhiên ở Bắc Kinh đã nhục nhã thú nhận “việc nhét đường lưỡi bò vào bản đồ là do yêu cầu của chính phủ TQ” (có thể hiểu: chính phủ TQ buộc chúng tôi làm thế, chứ bản thân chúng tôi thật ra cũng biết là nó phản khoa học, không nhét đường lưỡi bò vào thì chúng tôi khó sống!).

Hai chi tiết thú vị này đã hun đúc tinh thần đấu tranh xóa đường lưỡi bò của các tri thức Việt, nhưng quan trọng hơn là tri thức Việt đã nhận thức đầy đủ về tính phi pháp và phản khoa học của đường lưỡi bò.

Vừa qua, tạp chí nổi tiếng Science (2010 impact factor là 31.377, xếp thứ 11 trong 7170 tạp chí ISI, xem phần phụ lục) đã ra một thông báo sau khi nhận được sự phản đối liên tục của tri thức Việt. Thông báo ghi: độc giả có thể đã hiểu sai, Science không đứng về bên nào trong tranh chấp chủ quyền, tạp chí sẽ kiểm tra lại quy trình nhận bài liên quan bản đồ để tránh dính các vụ tranh chấp. Tuy Science không nói thẳng: sai, sửa lại và sẽ không đăng đường lưỡi bò, nhưng người viết tin tưởng rằng Science sẽ không đăng bài có bản đồ dính đường lưỡi bò phi pháp đến từ anh bạn bành trướng TQ. Tôi đoán rằng Science đã biết sai nhưng cố tình lấp liếm là do tính tự cao, nhưng trong khoa học thì đó là một sai lầm.

Và hôm nay, tôi xin phép được “mãn nguyện” vì một tạp chí lừng danh khác, không kém gì Science, là Nature đã lên tiếng chính thức, thẳng thắn về tính phi pháp và phản khoa học về cái đường lưỡi bò trong bản đồ của TQ thông qua hai bài viết: một thông báo của ban biên tập và một bản tin. Và coi như hy vọng tuyên truyền đường lưỡi bò của TQ thông qua các tạp chí khoa học đã tiêu tan thành mây khói.

Trước khi điểm dịch vài chi tiết quan trọng mà Nature đã nêu, xin có đôi nét về tạp chí này. Nature là một tạp chí tổng quát, có thể nhận đăng bài trong tất cả các lĩnh vực. Và tạp chí này chỉ nhận đăng những kết quả mang tính khám phá, những phát minh lớn. Những người có bài đăng trên tạp chí này, cũng như Science, thường có cơ hội nhận được giải thưởng cao trong khoa học (ngày hôm qua tôi được biết Viện Hàn Lâm Phần Lan đã yêu cầu hội đồng khoa học của họ làm một so sánh về số lượng bài đăng của Phần Lan trên hai tạp chí Science và Nature với các nước trong khu vực Bắc Âu). Chỉ số trích dẫn, impact factor, của Nature hiện tại là 36.104, xếp thứ 6 trong 7170 tạp chí của ISI (cao hơn Science 5 bậc). Xin xem thêm phần phụ lục.

Như đã nói, Nature đã đăng hai bài lên án và tẩy chay cái đường lưỡi bò phi pháp:

(1) Bài dạng tin tức: David Cyranoski, Angry words over East Asian seas, Nature 478, 293-294 (2011), 19 October 2011.

http://www.nature.com/news/2011/111019/full/478293a.html

(2) Thông báo của ban biên tập: Editorial, Uncharted territory, Nature 478, 285 (20 October 2011)

nature.com

Trong bài thứ nhất, phóng viên David Cyranoski của Nature, hiện phụ trách khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, viết:

Các cuộc đụng độ, tranh chấp trên biển không dính dáng gì đến khoa học. Nhưng các nhà nghiên cứu và các tạp chí khoa học TQ đang bị kéo vào việc tranh chấp lãnh thổ giữa TQ và các nước trong khu vực.

Trong khi các vụ chạm trán giữa các tàu thăm dò đang gây căng thẳng trong khu vực thì chính phủ TQ lại đang bị tố cáo về việc dùng các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học của họ để tiếp sức cho việc tuyên bố chủ quyền của nước này.
Vụ tranh chấp biển đảo đang tràn lên các tạp chí khoa học. Nhiều ý kiến phê bình cho rằng các nhà nghiên cứu của TQ đang cố tình giúp nước họ chiếm trọn biển Nam Trung Hoa bằng việc sử dụng các bản đồ có đường biên mở rộng ra biển. Ví dụ, trong bài “Piao, S. et al. Nature 467, 43-51 (2010)”, có cái bản đồ của TQ bao gồm hầu hết phần biển Nam Trung Hoa như đã là một phần của TQ từ trước.
Hành động có phần lấp liếm của Science: khẳng định không đứng về bên nào, không nhận sai nhưng hứa sẽ xem lại quy trình xét duyệt để không dính dáng tới các vụ tranh chấp lãnh thổ.
Ông Michael Oppenheimer, ĐH Princeton và là Tổng biên tập tạp chí Climate Change, đã vô tâm với phản đối của các tri thức Việt. Lời lẽ nhẫn tâm của Oppenheimer: “đó không phải là vấn đề mà một tạp chí như của chúng tôi muốn đếm xỉa tới”.
Trích lời của hai giáo sư bên Úc, Tuấn Nguyễn và Tuấn Phạm: khẳng định tính phi pháp của đường lưỡi bò và thái độ vô trách nhiệm của các tạp chí khoa học như Science và Climate Change.
Chế giễu các nhà khoa học của TQ đã nhét đường lưỡi bò vào bản đồ của TQ, cũng như sự thừa nhận nhục nhã là do bị chính phủ TQ ép buộc hay lấp liếm rằng “phải theo luật của TQ”.

Bài báo của phóng viên David Cyranoski có thể nói như là một cái tát vào mặt các học giả TQ và các biên tập viên của các tạp chí đã xem nhẹ việc phản đối của các tri thức Việt. Qua đây, một lần nữa, chúng ta có thể thấy được sự khôn ngoan và tinh thần khoa học của TS. Cossu, Tổng biên tập tạp chí Waste Management.

Trong thông báo của Ban biên tập, bài thứ 2, Ban biên tập của Nature khẳng định:

Các quan chức TQ lúc nào cũng nói khu vực biển Đông hay biển Nam Trung Hoa là của TQ và cái bản đồ TQ có đường chín đoạn cũng nằm trong mục tiêu này. Tuy nhiên chưa có một công ước quốc tế nào khẳng định vấn đề này.
Việc các nhà khoa học TQ đưa bản đồ có đường chín đoạn vào các công bố khoa học là một hành vi phản khoa học. Đây là một động cơ chính trị dưới sự chỉ đạo của chính phủ TQ.
Trong nhiều trường hợp, cái bản đồ có đường chín đoạn không liên quan gì đến nội dung khoa học của các bài báo.
Các tác giả khi đăng bài trên Nature phải tránh nhồi nhét các vấn đề chính trị vào đó.
Tác giả phải tránh đưa các bản đồ dính đến các vùng còn trong tình trạng tranh chấp vào các ấn phẩm khoa học. Nếu tác giả không tránh được điều này thì tác giả phải ghi rõ “khu vực đang tranh chấp”. Đối với các bài trên Nature, Ban biên tập của Nature sẽ dùng quyền của mình để làm thế nếu tác giả vi phạm.

Và chúng ta có thể xem hành động của Nature:

Cũng xin lưu ý thêm, Nature có đề cập đến một chi tiết kỳ quái liên quan đến sự can thiệp của chính phủ TQ vào các ấn phẩm khoa học: Ann-Shyn Chiang, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu về não thuộc ĐHQG Tsing Hua ở Đài Loan, đã kinh ngạc với đề nghị của Yi Rao, một nhà thần kinh học thuộc ĐH Bắc Kinh, một người mà anh đã viết chung một bài báo khoa học. Rao đề nghị Chiang ghi địa chỉ cơ quan của anh trong bài báo là “Đài Loan, Trung Quốc” – cái tên mà Bắc Kinh thích. Chiang bảo Rao hoặc là ghi “Đài Loan” hay Đài Loan ROC (ROC – Republic of China), hoặc bỏ tên anh ra khỏi bài viết.

Tóm lại:

Nature đã lên án và có hành động cụ thể về việc làm phản khoa học của TQ, chính phủ và các nhà khoa học của họ, về việc nhét cái đường lưỡi bò phi pháp vào các ấn phẩm khoa học.
Nature cũng đã “đá giò lái” các tạp chí và các biên tập viên đã có thái độ vô trách nhiệm với việc phản đối của các tri thức Việt. Đau nhiều nhất là tạp chí Science, một đối thủ của Nature nhưng có vẻ “kém” hơn tí xíu; Climate Change cũng cùng chung cố phận.
Nature đã khẳng định (không phải lấp liếm): không chấp nhận các bản đồ dính cách vùng đang trong vòng tranh chấp xuất hiện trên tạp chí của họ. Nếu có thì phải có ghi chú: vùng đang tranh chấp. Và nếu tác giả không thực hiện điều đó chính Ban biên tập sẽ dùng quyền của họ để thực hiện nguyên tắc này.
Việc đấu tranh của các tri thức Việt vừa qua nhìn chung đã thắng lợi. Thắng lợi này là một món quà rất ý nghĩa cho tổ quốc Việt Nam thân yêu.
Tuy nhiên, một cuộc chiến mới cũng đã bắt đầu – tri thức Việt đang đấu với gã khổng lồ Gu-gồ để buộc gã phải xóa ngay cái đường 10 đoạn trong phiên bản tiếng Hoa của bản đồ TQ trên Google chiếm trọn biển Đông.

Với kết quả tốt đẹp từ Nature, cũng là một cái tát trời giáng vào mặt các học giả TQ về vụ đường lưỡi bò lấp liếm, chúng ta có thể tư tin hơn trong các cuộc chiến tiếp theo nhằm xoá sạch cái đường lưỡi bò phi pháp mà TQ đang cố tình áp đặt lên biển Đông hay biển Nam Trung Hoa.

Xin chân thành cảm ơn và khâm phục tinh thần khoa học, tính bền bĩ và tình yêu quê hương sâu nặng của các tri thức Việt. Chúng ta đôi lúc cũng có những bất đồng nhưng tấm lòng với quê hương, với nước Việt thương yêu đã kết dính chúng ta lại với nhau.

Cũng xin cảm ơn một thân hữu đã sớm đưa tin về kết quả chiến thắng từ Nature.

L.V.U.

———

Phụ lục: